نقشه مغزی یا qEEG چیست ؟
نقشه مغزی یا qEEG چیست ؟
مطالب مرتبط
پرسش و پاسخ نقشه مغزی qEEG (کلیک کنید)
تفسیر نقشه مغزی و ارائه پلن نوروفیدبک ، لورتا و tDCS (کلیک کنید)
نقشه مغزی چه مواردی را نشان می دهد (کلیک کنید)
قبل از نقشه مغزی چه کاری باید انجام داد (کلیک کنید)
نقشه مغزی چیست؟
نقشه مغزی یا qEEG امواج مغزی را در سطح جمجمه اندازه گیری می کند. سپس به کمک کامپیوتر امواج مغزی ثبت شده با نرمال مقایسه می شود. با توجه به تغییرات احتمالی امواج مغزی هر فرد نقاط قوت و نقاط ضعف در عملکرد مغزی و یا ذهنی فرد پیش بینی می شود.
به طور مثال تغییرات امواج مغزی در نقاط مختلف مغز می تواند پیش بینی کننده وضعیت حافظه ، توجه ، یادگیری ، وسواس ، اضطراب ، بیش فعالی ، نوسان خلقی و یا موارد دیگر باشد.
qEEG مخفف چیست؟
qEEG مخفف Quantitative ElectroEncephaloGraphy است که با نام های نقشه مغزی یا Brain Mapping شناخته می شود و در واقع همان بررسی کمی امواج مغزی می باشد.
یک توضیح ساده در مورد نقشه مغزی، qEEG یا Brain Mapping :
سلول های مغزی که به آنها نورون هم می گویند، از طریق جریان الکتریکی با هم در ارتباط هستند. این جریان الکتریکی در سطح جمجمه مانند هر جریان الکتریکی دیگری قابل اندازه گیری است. بررسی الگوی الکتریکی سطح جمجمه را ElectroEncephaloGraphy یا به اختصار EEG می گویند.
حال اگر این ثبت الکتریکی امواج به صورت دیجیتال انجام شود و امکان بررسی شدت و روابط امواج مغزی در نقاط مختلف مغز فراهم گردد به آن ثبت کمی امواج مغزی می گویند. اصطلاح انگلیسی آن Quantitative ElectroEncephalography است که به اختصار با qEEG نمایش می دهند.
عموما نرم افزارهایی که با آنها به صورت بالینی امواج مغزی را تفسیر می کنند و به عبارتی کاربرد بالینی نقشه مغزی است، نرم افزارهایی هستند که یک پایگاه داده ای از امواج مغزی نرمال افراد با توجه به سن و جنس افراد را در خود دارند . می توان نقشه مغزی افراد را با افراد هم سن و همجنس خودش در آن مقایسه نمود . با توجه به این مقایسه می توان متوجه شد که آیا امواج مغزی فرد نرمال است یا خیر.
نقشه مغزی یا qEEG چه چیزی را به ما نشان می دهد؟
بعضی از دستگاه ها مانند CT Scan یا MRI ساختار و شکل ظاهری مغز را نشان می دهند. گزارش دستگاه نقشه مغزی عملکرد مغز را نشان می دهد.
نمونه گزارش نقشه مغزی مرکز سلامت ذهن وصال که با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین تولید می شود را مشاهده می نمایید.
در این گزارش دو شاخص کلی نمایش داده می شود.
- توانمندی شناختی یا Cognitive Index که در آن هر چه توانمندی بیشتر باشد و عدد بزرگتر باشد نشان دهنده عملکرد بهتر مغز است. شامل: خلق Mood - یادگیری Learning - اضطراب Anxiety - خواب Sleep - توجه Attention - حافظه Memory است.
- ریسک شناختی یا Cognitive Risk که در آن هر چه عدد کوچکتر باشد نشان دهنده سلامت بهتر مغز است. شامل: بیش فعالی ADHD - اوتیسم ASD - اختلال خفیف شناختی و ریسک آلزایمر MCI - وسواس اجباری OCD - تکانشگری Impulsivity - دردهای با منشا عصبی Pain است.
چرا نقشه مغزی یا qEEG قبل از نوروفیدبک مهم است؟
نقشه مغزی یک گزارش از شدت امواج مغزی در نقاط مختلف مغز و همچنین گزارش از روابط بین نقاط مغزی به ما می دهد . همانطور که گفته شد این اطلاعات را می تواند با افراد نرمال مقایسه نماید.
لذا انجام نقشه مغزی قبل از نوروفیدبک به ما در دانستن اینکه آیا اصلا فرد نیازی به نوروفیدبک دارد یا نه و اینکه برای درمان باید از چه پروتکل و روش نوروفیدبک ی استفاده کنیم کمک می کند. دقیقا مانند یک نقشه راه برای درمان نوروفیدبک می باشد.
نمونه یک گزارش نقشه مغزی qEEG در پایین قرار داده شده است.
در ابتدا چند مورد را باید توضیح بدهیم: در قسمت ابتدایی این نقشه که با رنگ های سبز، قرمز و آبی نمایش داده شده است ما می توانیم فرکانس هر موج مغزی را ببینیم.
فرکانس موج مغزی چیست؟
امواج مغزی بر حسب فرکانس به چند دسته تقسیم می شوند که توضیحات بیشتر آن در این لینک وجود دارد.
دامنه موج مغزی چیست؟
دامنه هر موج مغزی، شدت فعالیت آن موج مغزی را نشان می دهد . در واقع وقتی می گوییم دامنه یک موج مغزی زیادتر یا کمتر از نرمال است، یعنی شدت فعالیت آن موج مغزی بیشتر یا کمتر از نرمال است.
انحراف استاندارد چیست؟
یک مفهوم آماری است که نشان می دهد به طور میانگین داده ها به چه میزان از مقدار متوسط فاصله دارند. هرچه داده ها به سمت صفر نزدیک شوند نشان می دهد که به میانگین نزدیک تر هستند.
|
| این آیتم در نقشه مغزی نشان می دهد که هر چه شدت یک موج نرمال باشد آن موج به رنگ سبز خواهد بود . هرچه به سمت قرمز پیش برود نشان دهنده بیش از نرمال بودن شدت آن موج و هرچه به سمت آبی پیش برود نشان دهنده پایین تر از نرمال بودن شدت آن موج است. |
نام هر فرکانس موج مغزی در بالا نوشته شده است . شدت آن موج مغزی با توجه به انحراف استاندارد آن از نرمال به صورت رنگ نمایش داده شده است، بخش اول نشان دهنده شدت موج مغزی نسبت به نرمال است. قسمت بعدی ( Relative Power ) نشان دهنده توان نسبی آن موج نسبت به کل امواج است که مانند قبل با رنگ نمایش داده می شود.
روابط مغزی ( Brain Connectivity )
در قسمت پایین تر روابط بین نقاط مغزی نمایش داده می شود.
در این بخش هر زمانی که روابط مناطق مغزی از نرمال کمتر باشد با خط آبی نمایش داده می شود و هرچه این شدت کم بودن زیاد باشد ضخامت آن خط بیشتر می شود . در مورد روابط بیش تر از نرمال با رنگ قرمز نمایش داده می شود.
در حالتی هم که روابط مغزی نرمال و عادی باشند هیچ خطی کشیده نمی شود . فقط نقاط مغزی به صورت دایره های سفید مجزا از هم نمایش داده می شوند.
| رابطه مغزی نرمال |
| رابطه مغزی کمتر از نرمال در نقاطی که با خط آبی به هم متصل شده اند |
| رابطه مغزی بیشتر از نرمال در نقاطی که با خط قرمز نمایش داده شده اند |
|
| ضخامت هر خط نشان دهنده تغییر روابط بین نقاط با توجه به نرمال است و انحراف استاندارد صفر بدون کشیده شدن خط نمایش داده می شود. |
قبل از انجام نقشه مغزی چه کارهایی باید انجام داد ؟
نقشه مغزی را چگونه تهیه می نمایند؟
برای تهیه نقشه مغزی همانند گرفتن نوار مغزی ( EEG ) یک کلاه که بر طبق استاندارد خاصی یکسری الکترود بر روی آن است، روی سر قرار داده می شود . برای جلوگیری از حرکت این کلاه که به نسبت اندازه سر مراجع است، تا حد ممکن روی سر ثابت می شود. سپس برای اتصال خوب الکترود ها به سطح جمجه یک نوع ژل که قابلیت رسانایی دارد در داخل فضای خالی الکترودها تزریق می شود تا کلاه خوب به سر مراجع بچسبد. بعد از آن کلاه به دستگاه EEG متصل می شود و امواج در کامپیوتر ذخیره می شوند.
حدودا 5 دقیقه ثبت امواج مغزی انجام می شود . بعد از آن کلاه از سر بیمار برداشته می شود . سپس امواج دریافت شده با کمک نرم افزارهای مربوطه تفسیر می شود.
سپس توسط متخصص این امر امواج مزاحم ( Artifact waves ) ها حذف و از نرم افزار گزارش گرفته می شود . نتیجه گزارش نیز به صورت رنگی برای مراجع پرینت گرفته و در اختیار ایشان قرار داده می شود.
1 ... کلاه مخصوص دریافت امواج مغزی، که با توجه به نوع دستگاه تعداد الکترود های روی این کلاه می تواند از 8 الکترود به بالا باشد که عموما در کلینیک ها از 19 کانال ( امکان دریافت همزمان اطلاعات از 19 نقطه مغزی ) و در تحقیق ها عموما از 32 کانال استفاده می شود. البته قابل ذکر است کلاه امواج مغزی می تواند تا 256 کانال یا بیشتر هم بشود. ولی بنا به دلایلی الزاما زیاد شدن تعداد کانال باعث دریافت بیشتر اطلاعات نمی شود و عموما این کلاه ها کاربردهای تحقیقاتی دارند.
2 ... تزریق ژل به داخل الکترودهای روی کلاه برای کاهش مقاومت (آمپدانس) موجود بین کلاه و سطح جمجمه
3 ... دستگاه EEG یا به عبارتی همان آمپلی فایر که امواج مغزی را تقویت و تبدیل به زبان کامپیوتر می کند ( امکان ضبط دیجیتال امواج مغزی را فراهم می نماید )
4 ... کابل رابط کلاه و دستگاه
5 ... نرم افزارهای مربوطه که اطلاعات ارسالی توسط کلاه را ذخیره می کنند و برای تفسیر های آتی استفاده می شوند
تزریق ژل به داخل الکترودهای کلاه
استفاده از نقشه مغزی در تشخیص بیماری ها
با توجه به تحقیقات بسیار زیادی که در زمینه نقشه مغزی ( QEEG ) در طی سالیان متعدد انجام شده است یکسری از اختلالات و بیماری ها در نقشه مغزی یا قابل تشخیص یا احتمال تشخیص و تفسیر دارند.
به طور مثال با توجه به مطلبی که در سایت غذا و دارو آمریکا قرار گرفته ( لینک FDA ) تشخیص بیش فعالی با توجه به بررسی شدت موج تتا به موج بتا در نقطه CZ مغزی در دست بررسی است. همچنین در اوتیسم تغییر روابط مغزی (Brain Connectivity) در نقشه مغزی مطرح می باشد. بنابر یافته های دانشگاه MIT تغییر امواج آلفا با کمک نوروفیدبک در بهبود توجه و تمرکز تاثیر مثبتی دارد. در اختلال خواب نیز تغییر امواج آلفا مطرح است . سایر موارد مشابه که البته بسیاری در سطح تحقیقات جدید هستند و هنوز جزو تشخیص های قطعی نمی باشند اما در دست بررسی هستند و در دانش شتابان و رو به جلوی دهه های اخیر کاربرد بسیاری دارند.
ارتباط با ما :
این مطلب توسط دکتر سروش لهراسبی نوشته شده است .
منابع: