تشخیص بیش فعالی ADHD چگونه است ؟ 

خلاصه مطلب :

در مشکل توجه و تمرکز دو مرحله کلی وجود دارد اول تست توجه و تمرکز و ریسک وجود مشکل بیش فعالی (ADHD) و دوم درمان یا تقویت توجه و تمرکز

اول تست توجه و تمرکز و تشخیص بیش فعالی یا ADHD :

- انجام تست عصب شناختی توجه و تمرکز و تعیین ریسک بیش فعالی یا ADHD. این تست کاملا کامپیوتری می تواند با دقت 85% احتمال بیش فعالی را در کودکان و بزرگسالان تشخیص دهد. برای افراد 6 الی 85 سال قابل اجرا است. و یک تست معتبر شده توسط یافته های fMRI و qEEG است.

- انجام نقشه مغزی یا qEEG . نقشه مغزی با ثبت امواج مغزی و مقایسه آن با افراد هم سن و سال کمک می کند که وضعیت توجه و تمرکز و یا ریسک احتمال بیش فعالی یا ADHD را مشخص کند. توضیحات بیشتر در مورد نقشه مغزی یا qEEG (کلیک کنید)

دوم بهبود وضعیت توجه و تمرکز یا درمان بیش فعالی یا ADHD:

- اگر ضعف در توجه و تمرکز یا ریسک بیش فعالی تشخیص داده شد سپس درمان های مرکز سلامت ذهن وصال درمان های نوروفیدبک، لورتا نوروفیدبک، زد اسکور نوروفیدبک ، توانبخشی شناختی، بهبود توجه و درمان بیش فعالی با استفاده از واقعیت مجازی یا VR و یا استفاده از tDCS یا تحریک الکتریکی جداره جمجمه است.

تمامی درمان های مرکز سلامت ذهن وصال برای بهبود توجه و تمرکز و یا درمان بیش فعالی غیر دارویی است و هیچ عارضه جانبی ندارد.

مرحله تکمیلی در صورت تمایل :

در بسیاری از موارد مشکلات توجه و تمرکز با ضعف در یادگیری همراه است که ما می توانیم در صورت تمایل آزمون های هوش معتبر به همراه آزمون های هماهنگی حرکتی و سرعت عمل (تست عصب-شناختی سایکو موتور) را پیشنهاد دهیم ( اکثر افرادی که ضعف توجه و تمرکز یا حواس پرتی دارند ، افرادی هستند که در واکنش های مغزی کند هستند).

تست سایکوموتور یا بررسی مهارت و همانهنگی های حرکتی مانند نوشته یک تست عصب-شناختی کامپیوتری است . این تست اتریشی است و با استفاده از دستگاه های مخصوص انجام می شود ( توضیحات بیشتر )

تست های هوشی پیش بینی کننده موفقیت تحصیلی هستند که در مرکز وصال تمامی تست های هوش با امکان گزارش بین الملل آنها وجود دارد ( توضیحات بیشتر )

چند سئوال در مورد بیش فعالی

آیا تمام کودکان پر جنب و جوش بیش فعال هستند؟

خیر، باید تست معتبر عصب-شناختی انجام دهد.

آیا هر کودکی که تمرکز ندارد بیش فعال است ؟

خیر ، هوش زیاد ، استرس و اضطراب ، مشکل خواب ، هوش کم و بسیاری از موارد دیگر ضعف در توجه و تمرکز می آورد. 

آیا پرسشنامه ها می توانند بیش فعالی یا ADHD را تشخیص دهند ؟

در گذشته از پرسشنامه ها استفاده می شد ولی در حال حاضر تست های عصب-شناختی هستند که نتیجه دقیقی می دهند و استفاده از پرسشنامه هایی مانند کانرز دیگر قدیمی و غیر دقیق است.

کودکان بیش فعال چه علائمی دارند؟

رفتارهای کودکان بیش فعال با یکدیگر تفاوتهایی دارد. بعضی فعالیت حرکتی و جنب و جوش بسیار زیادی دارند، برخی دیگر رفتارهای غیر قابل پیش بینی و نامتناسب با محیط و شرایط نیز دارند ( تکانشگری ). برخی حواس پرت و سربه هوا هستند ولی می توان گفت علامت مشترک بین تمامی آنها نداشتن توجه و تمرکز است.

گاهی والدین می گویند فرزندم بیش فعال نیست چراکه به کاری که خودش علاقه دارد ساعت ها سرگرم است. ولی به کاری که من از او می خواهم و یا تکلیف مدرسه اش علاقه نشان نمی دهد و تمرکز ندارد !

بله، کودکان بیش فعال ممکن است توجه انتخابی داشته باشند. یعنی هنگام انجام فعالیت ذهنی مورد علاقه شان، متمرکز باشند ولی در مقابل چیزی که انتخابشان نیست، کاملاً بدون تمرکز باشند و از انجامش طفره روند.

آیا بیش فعالی می تواند باعث عدم موفقیت تحصیلی کودک شود ؟

بله، بیش فعالی و ضعف توجه می تواند باعث مشکلات تحصیلی شود و اعتماد به نفس او را دچار مشکل سازد. 

آیا کودکان بیش فعال با هوش هستند ؟

ضعف توجه و تمرکز و یا مشکل بیش فعالی یا ADHD ربطی به هوش ندارد. افراد بیش فعال می توانند با هوش باشند یا هوش نرمال داشته باشند و یا هوش کمتر از نرمال داشته باشند. 

سن مناسب تست بیش فعالی چند سال است ؟

برای تشخیص بیش فعالی ADHD کودک باید حداقل 6 سال تمام سن داشته باشد و تا سن 85 سالگی این تست قابل اجرا است.

تصویر زیر نمونه تست عصب شناختی بررسی توجه و تمرکز و تعیین ریسک بیش فعالی یا ADHD است تست تخصصی بیش فعالی است.

چرا علاوه بر تست عصب-شناختی توجه و تمرکز نقشه مغزی هم می گیرید ؟

نقشه مغزی با مقایسه امواج مغزی به نسبت نرمال ریسک های دیگری علاوه بر ضعف توجه و تمرکز را نیز بررسی می کند. مثلا ریسک استرس و اضطراب، مشکلات خواب و یا حتی شدت بیش فعالی را که کمک می کند تشخیص بهتری از وضعیت توجه وجود داشته باشد. همینطور در صورتی که تصمیم به درمان هایی مانند نوروفیدبک گرفته شود نقشه مغزی باید باشد تا بتوان پروتکل درمانی را بر طبق آن مشخص کرد.

نمونه ویزیت انجام نقشه مغزی

نمونه نتیجه و تفسیر نقشه مغزی

چرا در بیش فعالی تست هوش هم توصیه می کنید ؟

اصولا فرد بیش فعال باید هوش نرمال داشته باشد . اگر نمره هوشی او از نرمال پایین تر باشد دیگر اختلال بیش فعالی مطرح نیست و باید سایر اختلالات مورد ارزیابی قرار گیرند.

نکته مهم این است که چون در تست هوش کودک بیش فعال، شاخص های مربوط به توجه اصولا پایین است ممکن نمره هوش کلی پایین بیاید، پس تنها عدد هوشی کافی نیست و تفسیر کامل و صحیح تست هوش بسیار مهم است. باید شاخص های توجه یک به یک مشخص شوند و مورد بررسی قرار گیرند . بهتر است تست هوش دیگری نیز انجام شود تا از نمره تمام شاخص های هوشی و قیاس دو تست باهم، بتوانیم در تشخیص نهایی مطمئن شویم. 

از این رو انجام تست هوش نیز به صورت تکمیلی توصیه می شود.

پس از انجام تست ها و تفسیر آنها توسط دکتری تخصصی علوم شناختی، تشخیص قطعی داده می شود و درمان مناسب تعیین می شود.

نتایج به خانواده ارائه می شود و خانواده نیز در جریان روند درمان قرار می گیرد.

آیا برای درمان بیش فعالی یا ADHD درمان قطعی وجود دارد ؟

پاسخ به این سوال را باید منوط کرد به شدت بیش فعالی در فرد و اینکه تا به حال فرد نسبت به درمان های انجام شده چه پاسخی نشان داده است . آیا علاوه بر بیش فعالی مشکلات دیگری نیز با کودک یا فرد بزرگسال همراه است یا خیر و بسیاری موارد دیگر.

آزمون های تکمیلی جهت تشخیص بیش فعالی | ADHD ، آیا تشخیص بیش فعالی | ADHD کودک درست است ؟

به طور مثال یک کودک بیش فعال| ADHD  نباید هیچ گونه مشکل هوشی داشته باشد. اگر کودکی نشانه های بالینی بیش فعالی | ADHD  را داشت، ولی از لحاظ هوشی نیز ضعیف بود، دیگر وی یک کودک بیش فعال | ADHD  محسوب نمی شود و درمان های معمول بیش فعالی | ADHD  را نخواهد گرفت.

لذا یکی از مهم ترین مواردی که در مرکز سلاکت ذهن و توانبخشی وصال قبل از هر گونه فرآیند درمانی انجام می شود. بعد از ویزیت اولیه ، تشخیص دقیق مشکل کودک از طریق انواع آزمون های شناختی، تست های هوشی و تست تخصصی بیش فعالی می باشد  . سپس تفسیر آنها توسط متخصص علوم شناختی و دکتری تخصصی روانشناسی شناختی  و در مرحله بعدی، ارائه نتایج مکتوب آزمون ها و مشاوره به خانواده و نهایتا شروع برنامه درمانی می باشد.

در ضمن به کودکانی که احتمال بیش فعالی | ADHD یا اختلالات مشابه داده می شود توصیه می شود فرم ارزیابی شماره CSI-4 را تکمیل نماید. این فرم روز مصاحبه اولیه از نتایج آن فرم نیز جهت راهنمایی مراجع و کمک به تشخیص صحیح تر استفاده شود |  CSI-4 .

دومین نکته قابل تامل در درمان بیش فعالی( ADHD )، این حقیقت است که در یک کودک بیش فعال | ADHD ، عموما بیش فعالی | ADHD  درمان نمی شود. ولی با استفاده از فرآیند هایی مانند تمرین های یکپارچگی حسی(S.I)، توانبخشی شناختی ( CRT )، نوروفیدبک، نرم افزارهای شناختی و امثالهم این انرژی مضاعف در اختیار کودک قرار خواهد گرفت . کودک تا حد زیادی می تواند این انرژی مضاعف خود را کنترل نماید و بتواند در مسیر مناسبی استفاده نماید.

از نقطه نظر مرکز سلامت ذهن و توانبخشی وصال بیش فعالی | ADHD  الزاما یک بیماری نیست. بلکه یه عملکرد خاصی از مغز است که نتیجه آن بیش فعالی | ADHD است، لذا باید از این عملکرد خاص با آموزش و کنترل استفاده نمود.

لذا مراحل درمان بیش فعالی | ADHD در مرکز سلامت ذهن و توانبخشی وصال به این صورت خواهد بود که در ابتدا یک وقت ویزیت اولیه و ارزیابی برای مراجع در نظر گرفته می شود. برای کودکان 5 الی 12 ساله نیز توصیه می شود قبل از مراجعه به کلینیک فرم تشخیص اختلالات روانی (CSI-4) را تکمیل نمایند .

سپس بنا به صلاحدید متخصص علوم شناختی برای ایشان تست های مورد نیاز درخواست می شود تا کاملا مشخص شود که آیا مشکل بیش فعالی | ADHD می باشد یا مشکل چیز دیگری می باشد.

در مرحله بعدی عموما یک جلسه مشاوره و توضیح نتایج با خانواده برگزار می شود . در همان جلسه مشاوره در صورت اینکه مسجل شد که کودک بیش فعال | ADHD است ، برنامه درمانی ایشان مشخص می شود.

چند نکته لازم است که بدانید. اول اینکه جهت پیشگیری از شکست در درمان بیش فعالی | ADHD کودک کاملا باید مورد بررسی قرار گیرد که آیا اصلا مشکل بیش فعالی | ADHD مطرح است یا خیر . نکته دوم اینکه درمان این است که  بیش فعالی | ADHD جزو درمان هایی است که نیازمند استفاده ترکیبی از تکنولوژی ها و تکنیک روز آمد به همراه درمان های سنتی است. لذا سطح دانش و تکنولوژی بالایی را برای درمان بیش فعالی | ADHD نیاز است. و نهایتا اینکه به کاربردن این دانسته ها دانش تخصصی خود را لازم دارد . صرفا داشتن یکسری از تجهیزات کمکی به درمان بیش فعالی نخواهد نمود .

توانبخشی عصبی در درمان بیش فعالی:

- نوروفیدبک 

نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که از طریق اندازه گیری امواج مغزی و ارائه فیدبک های مناسب که ممکن است به صورت صوت یا تصویر باشند، به مغز یاد می دهد که خود را کنترل نماید. نوروفیدبک روشی جایگزین دارو در درمان بیش فعالی و شامل تمرینات مبتنی بر کامپیوتر است . هدف آن در درمان ADHD این است که به مراجع آموزش دهد الگوهای موج مغزی مرتبط با تمرکز را تولید کند . مراجع با استفاده از تمرینات ذهنی در جهت کاهش تکانشگری، افزایش توجه و تمرکز و افزایش عملکردهای اجرایی از جمله حافظه فعال می کوشد. نوروفیدبک از خاصیت نوروپلاستیسیتی مغز استفاده می کند. این مفهوم به این معناست که مغز قابل انعطاف و تمرین پذیر است . مراجع می تواند با تمرین، فعالیت امواج مغزی خود را تغییر بدهد. پزشکان با استفاده از سنسورهایی که روی پوست سر قرار میگیرد، امواج مغزی مراجع را کنترل می کنند. این سنسور ها فعالیت مغز را اندازه گیری می کنند و آن را بازتاب می دهند تا درمانگر و مراجع بتوانند ببینند چه زمانی و چگونه امواج مغزی به سطح مطلوب می رسد. از طریق این روش به مغز آموزش داده می شود که موج خاصی را تولید یا سرکوب کند. از مزایای نوروفیدبک این است که تغییرات امواج مغزی قابل اندازه گیری است . این تغییرات می توانند فراتر از پایان دوره درمان، دوام داشته باشند. همین طور بهبود موج مغزی می تواند منجر به بهبود رفتار شود، مانند: تمرکز مداوم و کاهش حواس پرتی. نوروفیدبک چیست؟

تصویری از جلسه نوروفیدبک

- لورتا نوروفیدبک

لورتا نوروفیدبک در حال حاضر، دقیق ترین و جدیدترین روش آموزش مغز است. در این روش که به آن نهایت دانش نوروفیدبک نیز می گویند 19 نقطه مغزی به طور همزمان تمرین داده می شوند . در این روش نواحی عمقی مغز و روابط بین مغزی تحت تاثیر قرار می گیرند. لورتا نوروفیدبک نیز همچون نوروفیدبک تاثیر به سزایی در درمان بیش فعالی و بهبود علائم ناشی از آن دارد. Lorete Nuerofeedback چیست؟

تصویری از جلسه لورتا نوروفیدبک

- تمرین های شناختی کامپیوتری (CCT)

 در توانبخشی شناختی، ابتدا ارزیابی اولیه و انجام آزمون های تخصصی مورد نیاز توسط نرم افزارهای مرتبط و تخصصی و تحلیل و تفسیر توسط دکترای علوم شناختی صورت می گیرد. اگر مشخص بشود که ضعف و یا حیطه اختلال در توجه و تمرکز است و فرد تشخیص بیش فعالی بگیرد، با استفاده از نرم افزارهای شناختی و تمرینات کامپیوتری، سعی در بهبود توجه و تمرکز مراجع می شود. توانبخشی شناختی یا CCT چیست؟

درمان واقعیت مجازی یا VR برای بهبود توجه و تمرکز و درمان بیش فعالی (ADHD)

کاربرد واقعیت مجازی یا VR در سلامت روان یک مفهوم مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا یا FDA است . مرکز وصال از مجموعه واقعیت مجازی لیزبون اروپا پکیج درمانی جهت بهبود توجه و تمرکز یا درمان بیش فعالی را دارد که در مرکز استفاده می کند. 

- Snoezelen Room یا اتاق چند حسی

اختلال حسی یا مشکل در پردازش حسی یکی از مشکلاتی است که افراد بیش فعال با آن مواجه هستند. در حال حاضر بهترین راه تشخیص وجود اختلال در پردازش حسی، پرسشنامه " نمایه حسی 2 " می باشد. این پرسشنامه که توسط والد تکمیل می شود به طور ویژه مشخص می کند که کودک در کدام حواس خود دچار اختلال است و پردازش حسی او در حواس مختلف در کدام دامنه ( نرمال، بالاتر از نرمال یا پایین تر از نرمال ) قرار دارد. اتاق تاریک یا چند حسی یا Snoezelen Room محیطی درمانی ست که با استفاده از عوامل و محرک های حسی از قبیل نور، صدا، رنگ، بافت و رایحه، به تحریک سیستم های بینایی، شنیداری، چشایی، بویایی و لامسه می پردازد. حضور کودکان در این اتاق به مرور منجر به بهبود پردازش حسی در آن ها می شود. اتاق تاریک چیست؟

آزمون های تخصصی توجه، تمرکز و تشخیص بیش فعالی IVA-2 و یا Vienna

مراحل ارزیابی و درمان بیش فعالی در مرکز سلامت ذهن و توانبخشی وصال 

شایان ذکر است یکی از اولویت های مرکز توانبخشی وصال، درمان و توانبخشی تخصصی کودکان بیش فعال است.

ارتباط با ما

    

منابع:

Cortese, S., & Tessari, L. (2017). Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) and obesity: update 2016. Current psychiatry reports, 19, 1-15

Drechsler, R., Brem, S., Brandeis, D., Grünblatt, E., Berger, G., & Walitza, S. (2020). ADHD: Current concepts and treatments in children and adolescents. Neuropediatrics, 51(05), 315-335

Berginström, N., Johansson, J., Nordström, P., & Nordström, A. (2015). Attention in older adults: a normative study of the integrated visual and auditory continuous performance test for persons aged 70 years. The Clinical Neuropsychologist, 29(5), 595-610

Enriquez-Geppert, S., Smit, D., Pimenta, M. G., & Arns, M. (2019). Neurofeedback as a treatment intervention in ADHD: current evidence and practice. Current psychiatry reports, 21, 1-7

Jahn, F. S., Skovbye, M., Obenhausen, K., Jespersen, A. E., & Miskowiak, K. W. (2021). Cognitive training with fully immersive virtual reality in patients with neurological and psychiatric disorders: A systematic review of randomized controlled trials. Psychiatry research, 300, 113928

Veloso, A., Vicente, S. G., & Filipe, M. G. (2020). Effectiveness of cognitive training for school-aged children and adolescents with attention deficit/hyperactivity disorder: a systematic review. Frontiers in psychology, 10, 500233

Koberda, J. L., Koberda, P., Moses, A., Winslow, J., Bienkiewicz, A., & Koberda, L. (2014). Z-score LORETA neurofeedback as a potential therapy for ADHD. Biofeedback, 42(2), 74-81