با افزایش شیوع اختلال افسردگی اساسی (MDD) در سطح جهان، پیامدهای شناختی این بیماری به یکی از چالش‌های عمده در عرصه روان‌پزشکی و سلامت عمومی تبدیل شده است. اختلال در عملکردهای اجرایی ، حافظه فعال و پردازش اطلاعات از جمله مشکلات شایع در این بیماران هستند. مطالعه‌ای که در سال 2023 توسط پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی جینان چین منتشر شده، به بررسی اثربخشی تمرینات تقویت حافظه فعال مبتنی بر واقعیت مجازی (VR-WM training) بر بهبود عملکرد شناختی در بیماران افسرده، در فازهای حاد و بهبودی، پرداخته است.

در این پژوهش، یک برنامه مداخله‌ای ۲۰ جلسه‌ای طراحی شد که با بهره‌گیری از فناوری واقعیت مجازی، شرکت‌کنندگان را در محیط‌های سه‌بعدی، تعاملی و شبیه‌سازی‌شده درگیر فعالیت‌های شناختی می‌کرد. این تمرین‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که به طور خاص حافظه فعال، سرعت پردازش، یادگیری دیداری و مهارت‌های استدلال و حل مسئله را هدف قرار دهند.

مطالعه بر روی ۴۲ بیمار مبتلا به MDD شامل ۲۲ نفر در مرحله حاد و ۲۰ نفر در مرحله بهبودی انجام شد. برای مقایسه، ۲۲ فرد سالم به عنوان گروه کنترل بدون مداخله در نظر گرفته شدند. ارزیابی عملکرد شناختی با استفاده از بسته ارزیابی شناختی MATRICS (MCCB) و پرسش‌نامه عملکرد شناختی و فیزیکی بیمارستان عمومی ماساچوست (CPFQ) انجام شد. همچنین شدت علائم افسردگی با مقیاس معتبر همیلتون ۲۴ سوالی (HDRS-24) در دو مرحله پیش و پس از مداخله سنجیده شد.

یافته‌های آماری نشان داد که هر دو گروه بیماران (حاد و بهبود یافته) پس از دریافت مداخله VR، بهبود معناداری در حوزه‌های زیر داشتند:

حافظه فعال (Working Memory)

سرعت پردازش اطلاعات

یادگیری دیداری

استدلال و حل مسئله

عملکرد کلی شناختی

 همچنین، کاهش علائم افسردگی (بر اساس مقیاس هامیلتون) در گروه بیماران مشهود بود و این کاهش علائم در بهبود حافظه و عملکرد شناختی نقش داشت.

این مطالعه شواهد علمی ارزشمندی ارائه می‌دهد مبنی بر اینکه تمرینات تقویت حافظه فعال مبتنی بر واقعیت مجازی می‌توانند به طور مؤثری عملکرد شناختی را در بیماران مبتلا به افسردگی، چه در فاز حاد و چه در فاز بهبودی، بهبود دهند. همچنین، این مداخله می‌تواند به عنوان رویکردی مکمل در درمان‌های غیردارویی برای کاهش علائم افسردگی و ارتقای سلامت روان مورد استفاده قرار گیرد.

مشاهده همه اخبار