اختلال نافرمانی - چالشگری یا Oppositional defiant Disorder یا ODD چیست ؟
بچه من اصلا حرف گوش نمی کند !
بچه من بداخلاق است !
کودک من لجباز است !
بچه من حرف معلم اش را گوش نمی کند و....
این اعتراض بسیاری از مراجعینی هست که مرکز توانبخشی وصال مراجعه دارند و تقاضای راهنمایی از ما دارند . خوب اول ببینیم مشکل از کجاست و چگونه است .
عموما اختلال نافرمانی - چالشگری یا به اختصار ODD زمانی اعلام می شود که کودکان معیارهای تشخیص اختلال سلوک یا CD را نداشته باشند ; مثلا، زمانی که پرخاشگری و خشونت را ندارند اما به طور دایم انفجار خشم نشان می دهند، نافرمانی می کنند، و لجبازی می کنند و عمداً کارهایی انجام می دهند که باعث آزار دیگران می شوند یا دیگران را تحریک می کنند تا واکنش خصمانه نشان دهند. اختلال ODD در کودکان پیش دبستانی رایج است و می تواند پیش درآمد اختلال سلوک در مراحل بعدی کودکی باشد.
اختلال ODD یا نافرمانی در دوحالت بیشتر در کودکانی دیده می شود، اول کودکانی که بیش فعال ( ADHD ) هستند و یا سابقه بیش فعالی دارند و دوم کودکانی که تربیت منقطع داشته اند، یعنی مسئولیت نگهداری و تربیت کودک چندین بار به عهده افراد مختلف بوده است.
اختلال ODD یکی از پر جر و بحث ترین اختلالات کودکی است . تفکیک این اختلال از انواع خفیف تر اختلال سلوک، و از مشکلات رشدی عادی در کودکی و نوجوانی دشوار است. اکثر کودکان و نوجوانان، در طول رشد خود، از یک دوره پر از رفتارهای نافرمانی عبور می کند.
توضیح اصطلاح انگلیسی : در Oppositional-Defiant Disorder ، عبارت defiant لغتی بسیار پویاست، و به معنای لجباز، چالش برانگیز، مشکل ساز، سرکش، مقاومت کننده، کسی که آشکارا از اطاعت کردن سرباز می زند و گاهی، در این نافرمانی، پرخاشگری نیز نشان می دهد (دیکشنری آکسفورد); کسی که تو روی دیگران می ایستد و با اعتماد به نفس زیاد در برابر آنها مقاومت می کند . روانشناسان ایران برای این لغت مترادف هایی در نظر گرفته اند ازجمله : بی اعتنایی، بی حرمتی، چالش برانگیزی.
اختلال نافرمانی - چالشگری یا ODD چگونه تشخیص داده می شود ؟
عموما تشخیص اختلال نافرمانی با فردی است که در این زمینه متخصص باشد و بعد از یک یا چند جلسه مصاحبه بالینی به تشخیص برسد.
در تشخیص دلیل اختلال نافرمانی ما از تست ها و آزمون های مختلفی استفاده می نماییم:
- مصاحبه بالینی
- نمایه حسی 2 یا همان Sensory Profile 2 ( از 3 تا 14 سال)
- تست توجه و تمرکز و تشخیص بیش فعالی IVA (6 سال به بالا)
- تست هوش (6 سال به بالا)
- نقشه مغزی یا qEEG (7 سال به بالا)
- تکمیل پرسشنامه بررسی وضعیت روانی (برای کودکان کلیک نمایید و برای بزرگسالان کلیک نمایید)
جهت مشاوره بیشتر درباره اختلال نافرمانی با ما تماس بگیرید.
معیارهای تشخیص اختلال نافرمانی - چالشگری یا ODD در DSM-5 چیست ؟
فرد اگر حداقل 4 مورد از 8 مورد زیر را داشته باشد تشخیص ODD خواهد گرفت.
گروه عصبانیت / تحریک پذیری
1- فرد معمولا نمی تواند جلوی عصبانیت خود را بگیرد یا خشم خود را کنترل کند.
2- معمولا زودرنج است و به آسانی ناراحت یا اعصاب اش خرد می شود.
3- معمولا عصبانی است یا اوقات تلخی می کند.
گروه جر و بحث / چالش برانگیزی
4- معمولا با مسئولان و بزرگسالان و یا مدیر خود (در بزرگسالان) جر و بحث می کند.
5- معمولا فعالانه مخالفت می کند یا قبول نمی کند که از درخواست های مسئولان و معلم و یا والدین خود اطاعت کند.
6- معمولا دیگران را عمدا ناراحت می کند
7- در مورد اشتباهات یا بدرفتاری های خود معمولا دیگران را مقصر می داند.
کینه توزی / بد جنسی
8- در شش ماه گذشته حداقل دوبار از سر کینه توزی یا بدجنسی خواسته است به دیگران آسیب برساند یا آنها را ناراحت کند، یا عملاً این کار را کرده است.
چند نوع اختلال نافرمانی - چالشگری ( ODD ) داریم ؟ 3 نوع
- نوع خفیف ODD : علائم فقط به یک محیط محدود می شود ، مثلا فقط در خانه یا مدرسه رفتار ها دیده می شود.
- نوع متوسط ODD : علائم حداقل در دو محیط دیده می شود.
- نوع شدید ODD : علائم در سه محیط یا بیشتر حضور دارند.
درمان اختلال نافرمانی و چالشگری ( ODD ) چیست ؟
1- در اختلال نافرمانی خفیف تا متوسط: استفاده از درمان های توانبخشی عصبی (درمان های غیر دارویی) مانند tDCS ( tDCS چیست؟ )، نوروفیدبک ( نوروفیدبک چیست ؟ ) و یا لورتا نوروفیدبک ( لورتا نوروفیدبک چیست ؟ ) ، به خصوص برای 7 سال به بالا توصیه می نماییم.
2- یکی از روش های معمول، استفاده از رفتاردرمانی و مشاوره است.
3- استفاده از دارو درمانی می باشد که می تواند دارو یا در جهت درمان بیش فعالی اولیه فرد باشد و یا داروهایی که به نوعی آرامبخش باشند.
4- بازی درمانی به خصوص برای کودکان زیر 9 سال.
5- استفاده از توانبخشی حسی برای کودکان زیر 14 سال، در ابتدا توصیه می نماییم فرم نمایه حسی 2 را تکمیل نمایید، که در صورت وجود اختلال حسی، درمان بر پایه ارزیابی، انجام شده است. ( جهت تکمیل فرم نمایه حسی-2 کلیک نمایید )
6- توانبخشی شناختی، به خصوص برای کودکانی که بعد از تست هوش متوجه شویم که مشکل اختلال یادگیری دارند ( اختلال یادگیری یا sLD چیست ؟ ) (توانبخشی شناختی چیست؟)
میزان شیوع اختلال نافرمانی - چالشگری یا ODD چقدر است ؟
به گزارش DSM-5 نرخ شیوع ODD در آمریکاه 1 درصد تا 11 درصد است و تخمین زده می شود متوسط نرخ شیوع اختلال ODD حدود 3.3 درصد باشد، این اختلال، قبل از نوجوانی است و در پسران بیشتر از دختران شایع است ( تقریبا در پسران یک و نیم برابر دختران است ).
استفاده از نوروفیدبک به عنوان درمان غیر دارویی اختلال نافرمانی و چالشگری ( ODD ) چگونه است ؟
در ایتدا باید بدانید روش های نوروفیدبک برای افراد بالای 6 سال توصیه می شود.
در بسیاری از مواقع ما تغییرات مشهودی در نقشه مغزی فرد می بینیم. ( نقشه مغزی چیست ؟ )
همانطور که در تصویر زیر می بینید در بسیاری از مواقع تغییر در الگوی امواج مغزی مشاهده می شود .
این موارد که با اختلال بیش فعالی یا همان ADHD تداخل دارد که می توان این مورد را با استفاده از تجهیزاتی مانند QEEG یا نقشه مغزی حل نمود.
همچنین استفاده از نرم افزارهای توانبخشی شناختی که مرکز توانبخشی وصال یکی از مجهزترین مراکز در ایران در این زمینه می باشد به صورتی که یکسری از دانشگاه ها نیز از تجهیزات این مرکز استفاده می نمایند.
در مواردی نیز به دلیل همپوشانی این اختلال با علائم رفتاری - اجتماعی مشکل ADHD بعد از انجام تست تخصصی بیش فعالی (IVA-2) امکان دارد کلا تشخیص ODD منتفی باشد و برنامه درمانی کودک ADHD یا همان بیش فعال آغاز شود .
نویسنده : دکتر سروش لهراسبی
ارتباط با ما
